ابتکار ایرانیان باستان برای بهره برداری از فلز روی - مجله دکوراسیون کاشیا

شواهدی از استخراج فلز روی در دوران کهن در نیوک یزد به دست آمده که نشان از استخراج و استحصال نوآورانه این فلز در ایران باستان است.

امین الله کمالی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در نشست تخصصی پژوهشکده حفاظت و بازسازی آثار تاریخی فرهنگی که هم زمان با هفته پژوهش برگزار گردید به ارائه گوشه ای از پژوهش شواهدی از استخراج و استحصال فلز روی در دوران کهن(مطالعه موردی معدن روی نیوک یزد) پرداخت.

او گفت:

ذوب فلز روی به عنوان یکی از چالش برانگیزترین فناوری ها در تمدن باستان در نظر گرفته می گردد زیرا دمای کاهش کانسنگ های اکسید روی بسیار نزدیک به نقطه جوش روی فلزی است، بنابراین هنگامی که سنگ معدن آغاز به ذوب شدن می نماید بلافاصله تبخیر و به محض تماس با هوا دوباره اکسید می گردد.

این پژوهشگر اضافه نمود:

با توجه به اینکه کوره های معمولی برای استحصال فلز روی مناسب نیست، ایرانیان باستان برای حل این مشکل از کوره های دو طبقه استفاده می کردند؛ در کوره های فراوری توتیا، سنگ های دارای روی را برای حرارت در قسمت پایینی قرار داده و آن را حرارت می دادند (حدود 900 درجه) و در قسمت بالای کوره یک صفحه مشبک بوده که در آن ها میخ های سفالین می چیده اند.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه توضیح داد:

در اثر حرارت بخارهای روی متصاعد می شده و روی میخ سفالین می نشسته و در نهایت ماده جامد نهایی که از سطح میخ های سفالین تراشیده و جدا می شده همان توتیا بوده، به جای مانده این کوره ها بیشتر در استان های یزد، کرمان و اصفهان قابل مشاهده است که ما به طور موردی معدن روی نیوک یزد را مورد مطالعه قرار دادیم.